του Άγγελου Πατάκα, διευθυντή του Εργαστηρίου Φυτικής Παραγωγής του Πανεπιστημίου Πατρών

Eίναι γνωστό ότι η γεωργία αποτελεί τον σημαντικότερο «καταναλωτή» νερού, καθώς πάνω από το 80% του συνολικά καταναλισκόμενου νερού χρησιμοποιείται για την άρδευση των καλλιεργειών. Την ίδια στιγμή, σε παγκόσμια κλίμακα, ο πληθυσμός συνεχίζει να αυξάνεται και συνεπώς η σημαντικότερη πρόκληση για τη γεωργία διεθνώς συνίσταται στην αύξηση της παραγωγικότητας των αγροτικών εκμεταλλεύσεων, δηλαδή στην παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων προϊόντων με τη χρήση μικρότερων ποσοτήτων αρδευτικού νερού.

Αξιόπιστη απάντηση στην παραπάνω αναφερόμενη πρόκληση συνιστά η μετάβαση από την εμπειρική-παραδοσιακή μορφή διαχείρισης των αγροτικών εκμεταλλεύσεων σε μια νέα μορφή, η οποία είναι γνωστή ως γεωργία ακριβείας ή ευφυής γεωργία.

Τα μέσα για τη λήψη βέλτιστων αποφάσεων

Η τελευταία, στηριζόμενη σε τεχνολογίες και μέσα ικανά να περιγράφουν με ακρίβεια την υπάρχουσα κατάσταση στον αγρό, επιτυγχάνει την ποιοτική και ποσοτική αύξηση της παραγωγής, με ταυτόχρονη μείωση των χρησιμοποιούμενων εισροών (αρδευτικό νερό, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ενέργεια κ.ά.).

Ειδικότερα, όσον αφορά την άρδευση, τα συστήματα ευφυούς γεωργίας περιλαμβάνουν μια σειρά από νέους, υψηλής ακρίβειας αισθητήρες, νέες καινοτόμες μεθοδολογίες, μέχρι και δορυφορικά δεδομένα, τα οποία, μετατρεπόμενα από εξειδικευμένους επιστήμονες σε μια ακριβή και αξιόπιστη πληροφορία, επιτρέπουν στους παραγωγούς να λαμβάνουν ορθές αποφάσεις, επιτυγχάνοντας έτσι αριστοποίηση διαχείρισης του αρδευτικού νερού.

Με απλά λόγια, μέσω της ευφυούς γεωργίας, επιχειρείται η παροχή αξιόπιστων απαντήσεων σε δύο απλά –αλλά ταυτόχρoνα δυσκόλως απαντούμενα– ερωτήματα, τα οποία διαχρονικά θέτουν όλοι οι παραγωγοί πριν από κάθε άρδευση: 1) Πότε είναι η καταλληλότερη χρονικά περίοδος για την εφαρμογή της άρδευσης και 2) ποια είναι η άριστη ποσότητα αρδευτικού νερού. Η απάντηση αυτών των ερωτημάτων με επιχειρησιακά εφαρμόσιμο τρόπο επιτυγχάνεται σε διεθνές επίπεδο, με τη χρήση ενός λειτουργικού πλέγματος μετεωρολογικών σταθμών και αισθητήρων καταγραφής της εδαφικής υγρασίας.

Οι μεν μετεωρολογικοί σταθμοί καταγράφοντας συνεχώς τα μικροκλιματικά δεδομένα της περιοχής (θερμοκρασία, σχετική υγρασία, ένταση ηλιακής ακτινοβολίας, ταχύτητα ανέμου κ.λπ.), παρέχουν ακριβή εικόνα των απωλειών του νερού, είτε μέσω της εξάτμισης από το έδαφος, είτε μέσω της διαπνοής των φυτών (εξατμισοδιαπνοή).

Αντίστοιχα, οι αισθητήρες εδαφικής υγρασίας δίνουν σημαντικές πληροφορίες για το βάθος και την κατανομή του ριζικού συστήματος των φυτών καθώς και τη διαθεσιμότητα νερού στο έδαφος. Ο συνδυασμός των δύο εξασφαλίζει τον συνεχή και ακριβή προσδιορισμό των υδατικών αναγκών των φυτών σε κάθε στάδιο ανάπτυξής τους και συνεπώς τη δημιουργία ενός προγράμματος άρδευσης το οποίο χαρακτηρίζεται από χρονικά επίκαιρη εφαρμογή της άρδευσης και ποσοτικά άριστη αρδευτική δόση.

Αποτελεσματικότητα στη χρήση του αρδευτικού νερού

Έτι περαιτέρω, η ύπαρξη αξιόπιστων μικροκλιματικών δεδομένων, καθώς και δεδομένων εδαφικής υγρασίας θεωρείται απαραίτητος και για την εφαρμογή νέων καινοτόμων μεθοδολογιών εξοικονόμησης αρδευτικού νερού όπως είναι η ελλειμματική άρδευση (Deficit Irrigation).

Αυτή συνιστάται στον περιορισμό της ποσότητας και συχνότητας άρδευσης κατά τα φαινολογικά στάδια, στα οποία τα φυτά παρουσιάζουν υψηλή αντοχή στην έλλειψη του νερού και εντατικοποίησή της σε εκείνα τα στάδια στα οποία αφενός τα φυτά είναι περισσότερο ευαίσθητα στην έλλειψη νερού, αφετέρου είναι καθοριστικά για την επίτευξη ικανοποιητικής παραγωγής. Έτσι, εξασφαλίζεται σημαντική αύξηση της αποτελεσματικότητας χρήσης αρδευτικού νερού και μείωση του κόστους παραγωγής, καθώς τα ίδια ποιοτικά και ποσοτικά αποτελέσματα παραγωγής επιτυγχάνονται με συγκριτικά μικρότερη ποσότητα αρδευτικού νερού.

Ευφυής άρδευση για όλους τους αγρότες

Όλα τα παραπάνω, τα οποία ασφαλώς καταδεικνύουν τα σημαντικά οφέλη σε περιβαλλοντικό και οικονομικό επίπεδο από την εφαρμογή της ευφυούς άρδευσης κινδυνεύουν να παραμείνουν «κενό γράμμα», αν δεν προβλεφθεί και οργανωθεί σωστά ένα σύστημα που θα επιτρέπει και θα καθιστά και τον πιο απομακρυσμένο παραγωγό της χώρας μας κοινωνό της νέας αυτής τεχνολογικής εξέλιξης.

Προς τούτο, αποτελεί ευθύνη της κεντρικής εξουσίας η δημιουργία των κατάλληλων υποδομών λήψης και παροχής απαραίτητων δεδομένων τα οποία με την συμβολή της επιστημονικής κοινότητας της χώρας θα πρέπει ακολούθως να μετασχηματιστούν σε μια αξιόπιστη και ευκόλως υιοθετούμενη από τον παραγωγό καλλιεργητική οδηγία. Οφείλουν όμως και οι παραγωγοί με τη σειρά τους να επιδείξουν διάθεση, αλλά και να καταβάλουν τις προσπάθειες που απαιτούνται για την επιτυχή υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών που θα επιτρέψει τον μετασχηματισμό της παραγωγικής τους διαδικασίας προς όφελος δικό τους αλλά και της εθνικής οικονομίας.