Δεν δίνει απλώς προοπτική για τα αγροτικά νοικοκυριά ή για την ανάπτυξη της δραστηριότητα της περιφέρειας, αλλά αποτελεί και εθνικό στόχο

Υπερήφανος για τους επιστήμονες της Neuropublic που “κατάφεραν να λύσουν έναν πανευρωπαϊκό γρίφο”, όπως λέει εμφανίζεται στην “Α” ο πρόεδρος της εταιρείας Φώτης Χατζηπαπαδόπουλος. Εξηγεί τι σημαίνει “ευφυής γεωργία”, πώς λειτουργεί το συνολικό σύστημα ευφυούς γεωργίας gaiasense, υποστηρίζει ότι αυτό είναι το μέλλον για τους παραγωγούς στην Ελλάδα και καθησυχάζει τους αγρότες, τονίζοντας ότι είναι απολύτως εφικτό να εφαρμοστεί τεχνολογία ευφυούς γεωργίας σε μικρές, κατακερματισμένες ιδιοκτησίες, χωρίς να απαιτείται από τον παραγωγό να επενδύσει σε δαπανηρό εξοπλισμό.

Συνέντευξη στον Γιάννη Φωτίου

* Η ευφυής γεωργία μπαίνει δυναμικά ως ορολογία στη ζωή μας. Αφορά drones που ραντίζουν μόνα τους; Είναι τρακτέρ - ρομπότ; Βάση κριτηρίων χρηματοδότησης της επόμενης ΚΑΠ; Η Neuropublic ξεκίνησε πρώτη στην Ελλάδα να ασχολείται με την ευφυή γεωργία τα τελευταία έξι χρόνια. Τι είναι για σας;

Ευφυής γεωργία είναι ένας νέος τρόπος οργάνωσης της αγροτικής δραστηριότητας που συνδυάζει με ολοκληρωμένο τρόπο ώριμες τεχνολογίες προκειμένου να διαχειριστεί ορθολογικά τις εισροές της καλλιέργειας, να εξοικονομήσει δαπάνες για τους παραγωγούς, να αυξήσει τα κέρδη τους, αλλά και να ενισχύσει τα εισοδήματα των γεωπόνων, οι οποίοι μπορούν και παρέχουν πλέον “ευφυή” αγροτική συμβουλή, εμπλουτισμένη με δεδομένα που δεν ήταν διαθέσιμα και που μεταφράζεται σε χρήμα στην τσέπη του παραγωγού.

Με απλά λόγια, η ευφυής γεωργία είναι “περισσότερα με λιγότερα”: Περισσότερο και καλύτερο προϊόν, με λιγότερο νερό, λίπασμα, ή φυτοφάρμακα, μικρότερες δαπάνες. Περισσότερος παραγωγικός χρόνος και μικρότερο ρίσκο - μέσω της επιστημονικής παρακολούθησης και επεξεργασίας δεκάδων μετρήσεων που αφορούν την καλλιέργεια, κάθε στιγμή. Ευφυής γεωργία σημαίνει επίσης καλύτερη πιστοποίηση με λιγότερο πολύπλοκες διαδικασίες. Μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στο προϊόν για καλύτερη πρόσβαση στην αγορά, με μικρότερη επιβάρυνση στο περιβάλλον.

Σε πρακτικό επίπεδο, το gaiasense, που, όπως είπατε αναπτύσσουμε από το 2012, είναι ένα συνολικό σύστημα ευφυούς γεωργίας που συλλέγει δεδομένα από τον αγρό, το υπέδαφος, το φυτό, τις μικροκλιματικές συνθήκες, τα συνδυάζει με δορυφορικές φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης, τα επεξεργάζεται επιστημονικά στη βάση καλλιεργητικών μοντέλων και τελικά παράγει ευφυή αγροτική συμβουλή με άμεση επίδραση στα κέρδη των παραγωγών και τα εισοδήματα των γεωπόνων.

* Η Ελλάδα ακολουθεί συνήθως με διαφορά φάσης τις τεχνολογικές αλλαγές. Είναι έτοιμη για μια τέτοια μετάβαση;

Θα αντιστρέψω το ερώτημά σας: Η Ελλάδα είναι αναγκαίο να κάνει αυτή τη μετάβαση και μάλιστα από τους πρώτους, για να καλύψει χαμένες δεκαετίες αλλά και δισεκατομμύρια ευρώ σε διαφυγόντα κέρδη. Είναι μια μοναδική ευκαιρία ώστε ο πρωτογενής τομέας να κάνει το άλμα στην παραγωγικότητά και να μειώσει την απόσταση που μας χωρίζει από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες - και είναι τεράστια. Αν ο όρος “παραγωγικότητα” είναι υπερβολικά τεχνικός, στην ουσία μεταφράζεται σε τεράστια διαφορά στο βιοτικό επίπεδο της αγροτικής οικογένειας και στο επίπεδο ανάπτυξης της ελληνικής υπαίθρου σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Όσο για την ετοιμότητα; Αυτή τη στιγμή η Neuropublic είναι στην αιχμή των εξελίξεων στον κλάδο σε επίπεδο Ε.Ε. και σκοπεύουμε να παραμείνουμε. Το gaiasense είναι πλέον ένα ολοκληρωμένο σύστημα το οποίο παρακολουθεί η Κομισιόν ως καλή πρακτική, καθώς οι επιστήμονες της Neuropublic κατάφεραν να λύσουν ένα πανευρωπαϊκό γρίφο: Πώς να εφαρμόσεις τεχνολογία ευφυούς γεωργίας σε μικρές, κατακερματισμένες ιδιοκτησίες, χωρίς να απαιτείται από τον παραγωγό να επενδύσει σε δαπανηρό εξοπλισμό.

* Πως μπορεί να βοηθήσει η ευφυής γεωργία στο κλείσιμο της “ψαλίδας” με την υπόλοιπη Ευρώπη;

Είναι το πιο αποτελεσματικό -και γρήγορο- εργαλείο σύγκλισης. Δείτε τη σημερινή κατάσταση - το σημείο εκκίνησής: Η εικόνα στην ελληνική γεωργία είναι αποκαρδιωτική. Η συνολική καλλιεργητική έκταση φθίνει, ο αγροτικός πληθυσμός επίσης, ενώ η μέση έκταση της ελληνικής εκμετάλλευσης συρρικνώνεται, εισάγουμε περισσότερα αγροτικά προϊόντα από όσα εξάγουμε...

Η πλειοψηφία των αγροτών αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα με περιθώρια κέρδους που εξαϋλώνονται, η αγροτική συμβουλή που λαμβάνουν είναι “στο περίπου”, η τεχνογνωσία που εμπλέκεται στην παραγωγή είναι απαράλλακτη για δεκαετίες. Αποτέλεσμα, το κάθε στρέμμα που καλλιεργείται παράγει λιγότερο, αφήνει λιγότερα κέρδη, τα προϊόντα πωλούνται φθηνά, έχουν περιορισμένες αγορές, τα περιθώρια επιχειρηματικών επιλογών από πλευράς του παραγωγού είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα.

Δείτε επίσης τι γίνεται πέρα από τα σύνορά μας. Ένα στρέμμα στο Ισραήλ “παράγει” κατά μέσο όρο 1.000 ευρώ περισσότερα από ό,τι ένα στρέμμα στην Ελλάδα - ενώ η ψαλίδα με χώρες όπως η Ολλανδία είναι ακόμη μεγαλύτερη. Η καλλιεργήσιμη γη στην Ελλάδα είναι σχεδόν 40 εκατομμύρια στρέμματα. Ένας απλός πολλαπλασιασμός θα σας δείξει ότι με τον εκσυγχρονισμό της αγροτικής παραγωγής το ΑΕΠ θα μπορούσε να ενισχυθεί κατά ένα εισόδημα συγκρίσιμο με αυτό που η Ελλάδα έχασε κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Το κέρδος όμως δεν μετριέται μόνον σε ευρώ. Η μετάβαση σε έναν νέο τρόπο οργάνωσης της παραγωγής θα αναβαθμίσει τόσο το επάγγελμα του αγρότη όσο αυτό του γεωπόνου. Η ευφυής γεωργία δεν παράγει μόνον δεδομένα, “παράγει” μια κουλτούρα επιχειρηματικότητας: Ο αγρότης δεν θα είναι ο παθητικός καταναλωτής (ακριβών) εισροών που παράγει (φθηνό) προϊόν. Θα έχει επιλογές, θα μπορεί να λάβει επιχειρηματικές αποφάσεις στη βάση δεδομένων, επιστημονικών συμβουλών και πληροφοριών αγοράς. Ο γεωπόνος αποκτά εργαλεία και ενισχυμένο κύρος καθώς η συμβουλή που δίνει έχει άμεσο αντίκρυσμα στα εισοδήματα του παραγωγού, ο οποίος με τη σειρά του θεωρεί λογικό να αναζητήσει και να πληρώσει αυτή την αξιόπιστη και κερδοφόρα συμβουλή νέας γενιάς.

* Τι εμποδίζει την ευφυή γεωργία να φέρει τις αλλαγές που υπόσχεται;

Κάθε αλλαγή υποδείγματος προϋποθέτει μια κρίσιμη μάζα ατόμων που έχουν κάνει τη μετάβαση στο νέο, αξιοποιούν τα καινούργια εργαλεία, προσελκύουν περισσότερους. Να ξεκινήσω από το πιο απλό: Τη δεκαετία του '90 το e-mail, τα ηλεκτρονικά λογιστικά φύλλα, τα online συστήματα διαχείρισης υπόσχονταν στις επιχειρήσεις έναν νέο τρόπο οργάνωσης - που πήρε λίγο χρόνο μέχρι να γίνει καθολική πραγματικότητα. Για παράδειγμα, δεν αρκεί να έχεις εσύ e-mail, θα πρέπει να έχουν και όλοι οι συνεργάτες σου για να μη χρειάζεται να στέλνεις έγγραφα με κούριερ.

Έτσι και στην ψηφιοποίηση της ελληνικής γεωργίας: χρειάζεται ένας σημαντικός αριθμός παραγωγών να κατανοήσει βιωματικά ότι το να φορτώνεις με εφόδια το χωράφι σου επειδή έτσι σου είπε ο γεωπόνος του καταστήματος “για να έχεις το κεφάλι σου ήσυχο” ή επειδή έτσι κάνει ο γείτονάς του δεν σου εξασφαλίζει καλύτερο ή περισσότερο προϊόν, δεν σου αυξάνει τα κέρδη. Χρειάζεται λοιπόν ενημερωμένος αγροτικός κόσμος και χαμηλό κόστος εισόδου: μια υποδομή που δεν απαιτεί αρχική επένδυση από τον κάθε ενδιαφερόμενο για να δει τα οφέλη. Προχωρούμε εντατικά και στα δύο μέτωπα με το gaiasense.

Αλλά αυτή η πρόκληση είναι η πιο απλή. Η πιο σύνθετη πρόκληση είναι η αντιμετώπιση μιας αδράνειας που εμποδίζει τη μετάβαση των ενδιαφερομένων στο νέο. Μπορεί να μην είναι ακραίες, όπως στην περίπτωση του Λουδδισμού, τον 19ο αιώνα στην Αγγλία, όταν φοβισμένοι μπρος το μέλλον υφαντουργοί κατέστρεφαν μηχανικούς αργαλειούς, αλλά σίγουρα υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι που αντιμετωπίζει το μέλλον φοβικά.

* Ποιος αντιστέκεται στην επέκταση της ευφυούς γεωργίας;

Follow the money (ακολουθήστε το χρήμα), λένε οι Αγγλοσάξονες. Ο τζίρος αγροεφοδίων στην Ελλάδα ξεπερνά τα πέντε δισεκατομμύρια ευρώ, μεγάλο δε κομμάτι του φεύγει κατευθείαν από τη χώρα καθώς τα περισσότερα είναι εισαγόμενα. Η ευφυής γεωργία αποτελεί εργαλείο μείωσης αυτής ακριβώς της δαπάνης. Αλλά προσέξτε: Η ευφυής γεωργία μειώνει τη δαπάνη των εισροών ανά μονάδα παραγόμενης αξίας. Η μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης θα μεγεθύνει τον πρωτογενή τομέα στη χώρα συνολικά, μαζί και τον συνολικό κύκλο εργασιών των παραγωγών, των γεωπόνων αλλά και της αγοράς αγροεφοδίων.

* Πώς θα ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια;

Τα εμπόδια θα ξεπεραστούν από την πραγματικότητα, καθώς όλο και περισσότεροι θα βλέπουν τις θετικές επιπτώσεις που προκύπτουν πραγματικά - και όχι αυτές που φοβούνται ότι θα προκύψουν. Πάρτε για παράδειγμα τους γεωπόνους. Αρκετοί φοβούνται τις εξελίξεις στην ευφυή γεωργία, φοβούνται τη μείωση του τζίρου της αγοράς αγροεφοδίων: Τη συσχετίζουν με τα δικά τους εισοδήματα, γιατί έτσι τους έχει διδάξει η στρεβλή λογική του παρόντος συστήματος. Κι όμως οι γεωπόνοι είναι μια κατηγορία επαγγελματιών/επιστημόνων που θα ωφεληθούν όσο λίγοι από την εξάπλωση της ευφυούς γεωργίας: Θα τους προικίσει με εργαλεία και ένα σώμα μετρήσεων και δεδομένων που μέχρι σήμερα δεν είχαν, πολλές φορές οι συμβουλές τους ήταν “στο περίπου”, κάποιες άλλες ήταν “συμβουλές-πακέτο” με συγκεκριμένα προϊόντα.

Με την ευφυή γεωργία το επάγγελμα του γεωπόνου αποκτά προοπτική - και η συμβουλή του ουσιαστική αξία: Από κει που ήταν ένας “εμπειρικός γιατρός” της καλλιέργειας και συχνά “ανταγωνιζόταν” με την εμπειρία ή τις συνήθειες του παραγωγού για ένα αποτέλεσμα λίγο - πολύ το ίδιο, τώρα γίνεται “ιατρός - καθηγητής σε διαγνωστικό κέντρο”, με πλήρη φάκελο εξετάσεων -στοιχείων μετρήσεων και δεδομένων για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του χωραφιού- που εμπλουτίζουν τη γνώση του για κάθε συγκεκριμένη καλλιέργεια και του επιτρέπουν να δώσει συμβουλή που θα έχει άμεσο οικονομικό αντίκρυσμα.

Επιπλέον, στην ευφυή γεωργία όλα τα ιστορικά δεδομένα του χωραφιού βρίσκονται online, με τον ίδιο τρόπο που τα σημαντικά δεδομένα λειτουργίας ενός αυτοκινήτου περνούν στους κεντρικούς υπολογιστές των αυτοκινητοβιομηχανιών. Με αυτόν τον τρόπο το πεδίο δράσης του γεωπόνου, η πελατεία του, μπορεί να ξεπεράσει τα στενά τοπικά όρια. Ένας γεωπόνος με εξειδίκευση στην καλλιέργεια του ροδακίνου στην Ημαθία, για παράδειγμα, μπορεί να παράσχει συγκεκριμένη συμβουλή σε έναν παραγωγό στην Κρήτη, αφού μπορεί να έχει πλήρη εικόνα για τα χαρακτηριστικά του χωραφιού - αφού υπάρχουν στο σύστημα. Η ευφυής γεωργία δεν είναι απλώς αισθητήρες και συμβουλές, είναι διασύνδεση γνώσης και τεχνογνωσίας, και είναι αυτές οι παράμετροι που αυξάνουν την παραγωγικότητα. Η ευφυής γεωργία δεν μειώνει την απασχόληση: αντίθετα, την αυξάνει, δημιουργεί νέες εξειδικεύσεις και εισοδήματα, την εξελίσσει και της δίνει προοπτική.

* Ποιες μπορούν να είναι οι προοπτικές της ελληνικής αγροτικής παραγωγής διεθνώς. Οι εξαγωγικές επιδόσεις μοιάζουν να έχουν βαλτώσει για καιρό...

Σωστά, γιατί οι εξελίξεις μάς έχουν αφήσει πίσω. Γνωρίζουμε ότι η ελληνική γη μπορεί να παράγει εξαιρετικά προϊόντα, αλλά υπάρχουν δυο περιορισμοί: Η τυποποίηση και η πιστοποίηση. Δηλαδή: Να διατηρήσεις σταθερή την ποιότητα του προϊόντος ακόμα και αν οι ζητούμενες ποσότητες αυξάνουν, και να μπορείς να πείσεις για την ποιότητά του, υποστηρίζοντάς το με πιστοποιητικά ποιότητας... Πλέον οι μεγάλοι διεθνείς πελάτες, τα μεγάλα σούπερ - μάρκετ της Ευρώπης, ζητούν λεπτομερή στοιχεία για την καλλιέργεια πριν την βάλουν στα ράφια τους.

* Πως τα αντιμετωπίζει αυτά η ευφυής γεωργία;

Όταν είσαι σε θέση να γνωρίζεις και να χειρίζεσαι με ακρίβεια κάθε παράμετρο της καλλιέργειας -όπως γίνεται στην ευφυή γεωργία- μπορείς πιο εύκολα να “τυποποιήσεις” τα χαρακτηριστικά της παραγωγής σου, ακόμα κι αν αυτή γίνεται σε διάσπαρτα μικρά χωράφια με διαφορετικά μικροκλίματα. Όσο για την πιστοποίηση, αυτή γίνεται ουσιαστικά αυτόματα: Το σύστημα gaiasense αποθηκεύει όλες τις ενέργειες που γίνονται στον αγρό με λεπτομέρεια και αξιοπιστία. Έτσι το προϊόν συνοδεύεται από μια πιστοποίηση που μπορεί να πείσει και τον πιο δύσκολο πελάτη για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προϊόντος, αυξάνει την προστιθέμενη αξία του και το κέρδος ανά μονάδα, αυξάνει την προσφορά, ανοίγει αγορές.

Το μοντέλο του gaiasense δεν είναι ιδιαίτερο μόνο γιατί φέρνει την ευφυή γεωργία στον κατακερματισμένο ελληνικό κλήρο χωρίς επένδυση από τον παραγωγό, ξεπερνώντας τους οικονομικούς περιορισμούς μιας μικρής εκμετάλλευσης, αλλά και γιατί αυτόν τον κατακερματισμένο κλήρο είναι σε θέση να τον “ενοποιήσει“ λειτουργικά. Πρακτικά, δίνει διαβατήριο εξαγωγών και ένα κλειδί πασπαρτού για τις χρηματοδοτήσεις της επόμενης ΚΑΠ.

* Είναι η ερώτηση από την οποία ξεκίνησα... Ο όρος αναφέρεται συχνά στην ευρωπαϊκή διαβούλευση για τη νέα ΚΑΠ. Πώς συνδέονται;

Γνωρίζουμε ότι η μελλοντική ΚΑΠ θα έχει λιγότερες απευθείας ενισχύσεις (Πυλώνας ΙΙ). Επίσης θα είναι “ψηφιακή”: η ψηφιοποίηση του πρωτογενούς τομέα αποτελεί εγκάρσιο στόχο όλων των μέτρων της. Συγκεκριμένα, η ευφυής γεωργία εισάγεται στα υποχρεωτικά πρότυπα καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης για την ορθολογική διαχείριση των συστατικών του εδάφους και του περιβάλλοντος γενικότερα. Επιπλέον οι γεωργικές συμβουλευτικές υπηρεσίες που υποχρεωτικά πρέπει να εντάξουν τα κράτη - μέλη στο στρατηγικό σχεδιασμό τους πρέπει να βασίζονται στις ψηφιακές τεχνολογίες.

Το συμπέρασμα είναι απλό: Η επόμενη ΚΑΠ θα έχει λιγότερα χρήματα για απευθείας ενισχύσεις και “ψηφιακά κριτήρια” για την καταβολή τους. Άρα η χώρα που θα προετοιμαστεί έγκαιρα και στοχευμένα, που θα δημιουργήσει υποδομή και κουλτούρα ευφυούς γεωργίας, θα είναι σε θέση όχι μόνο να διατηρήσει τα ωφελήματα της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, ενδεχομένως και να τα αυξήσει κιόλας. Για αυτό λέμε πως η ευφυής γεωργία δεν δίνει απλώς προοπτική για τα αγροτικά νοικοκυριά ή για την ανάπτυξη της δραστηριότητα της περιφέρειας, αλλά αποτελεί και εθνικό στόχο. Σε μια φάση που οι οικονομικές δυνατότητες των Ελλήνων αγροτών περιορίζουν την υιοθέτηση τεχνολογικών λύσεων, θεωρώ πως το gaiasense μπορεί να γίνει καταλύτης τεχνολογικής ανάπτυξης για να καλυφθεί η απόσταση που χωρίζει την Ελλάδα από τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε.