«Μόνο τα μισά κράτη-μέλη έχουν καταφέρει να μετατρέψουν τη γεωργία τους σε τομέα-κλειδί για την κοινή ευημερία στις αγροτικές περιοχές», αναφέρει η πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η ΚΑΠ στηρίζει τις αγροτικές θέσεις εργασίας και το εισόδημα. Πρόκειται για μια μελέτη που εκπονήθηκε σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στην έκθεση διαπιστώνεται πως οι αποσυνδεδεμένες άμεσες ενισχύσεις –τόσο στον πυλώνα 1 (παροχή βασικής εισοδηματικής στήριξης) όσο και στον πυλώνα 2 (αγροτική ανάπτυξη)– έχουν στηρίξει περισσότερο την απασχόληση στην ύπαιθρο, σε αντίθεση με τις συνδεδεμένες πληρωμές.

Οι αποσυνδεδεμένες αυτές ενισχύσεις θεωρείται ότι έχουν δώσει κίνητρα, ώστε να αυξηθούν τα επίπεδα γεωργικής παραγωγικότητας, με αποτέλεσμα καλύτερες θέσεις εργασίας και μείωση της απώλειας εργατικού δυναμικού. Επίσης, οι επιδοτήσεις έχουν επιτρέψει στους αγρότες να στραφούν σε καλλιέργειες υψηλότερης αξίας, ιδίως όταν οι τελευταίοι αποκόπτονται από τις συνδεδεμένες ενισχύσεις που συνδέονται με την ενασχόληση με καλλιέργειες χαμηλότερης αξίας. Συνολικά, το χάσμα μεταξύ γεωργικών εισοδημάτων και εισοδημάτων σε άλλους οικονομικούς τομείς έχει μειωθεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Όμως, η εμφανής συμβολή των αγροτικών πολιτικών της ΕΕ στη μείωση της φτώχειας και τη δημιουργία ποιοτικότερων θέσεων απασχόλησης στην ύπαιθρο, είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος. Την ίδια στιγμή, ο αγροτικός κλάδος εξακολουθεί να συνδέεται με τη φτώχεια στις άλλες μισές χώρες της ΕΕ. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται τόσο χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Λετονία και η Σλοβενία, όσο και πιο παραδοσιακά κράτη-μέλη, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Σουηδία.

Ειδοποιός διαφορά ο εκσυγχρονισμός

Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρότι οι χώρες που κατόρθωσαν να διαμορφώσουν αρνητική συσχέτιση μεταξύ γεωργίας και φτώχειας είχαν να αντιμετωπίσουν φαινόμενα όπως οι ισχυρές εσωτερικές μεταναστευτικές ροές από τις αγροτικές προς τις αστικές περιοχές, κατάφεραν να μειώσουν τη φτώχεια στους αγρότες μέσω της αυξημένης γεωργικής παραγωγικότητας. Έτσι, οι άνθρωποι που παρέμεναν στις αγροτικές περιοχές άρχισαν να επωφελούνται από καλύτερες και πιο αποδοτικές θέσεις εργασίας, με τον κλάδο τους να εκσυγχρονίζεται και να αποτελεί πηγή οικονομικής ανάπτυξης.

Όσο για τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, εκεί η αιτιώδης σχέση μεταξύ γεωργίας και τοπικής φτώχειας εξακολουθεί να είναι εμφανής, δεδομένου ότι οι χώρες αυτές δεν έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία μετάβασης προς έναν πλήρως εκσυγχρονισμένο αγροτικό τομέα.

Προτεινόμενη μελλοντική στρατηγική

Βάσει των παραπάνω αποτελεσμάτων, η Παγκόσμια Τράπεζα συνέταξε εξατομικευμένες συστάσεις σχετικά με τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, σύμφωνα πάντα με το στάδιο στο οποίο βρίσκεται ο αγροτικός τομέας του εκάστοτε κράτους-μέλους.

Για τους επιτυχημένους «εκσυγχρονιστές», το διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα υποστηρίζει τη συνέχιση της μετάβασης από τις συνδεδεμένες πληρωμές σε αποσυνδεδεμένες πληρωμές τόσο στον πυλώνα 1 όσο και στον πυλώνα 2, προκειμένου να υποστηριχθεί περαιτέρω η αγροτική παραγωγικότητα και απασχόληση.

Για όσα κράτη δεν έχουν ολοκληρώσει ακόμα τη διαδικασία μετάβασης, η στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης θα πρέπει να καταστεί αποτελεσματικότερη με την παροχή βελτιωμένων βασικών δημόσιων υπηρεσιών (όπως οδικά δίκτυα, υπηρεσίες ηλεκτρικής ενέργειας και συμβουλευτικές υπηρεσίες), ενώ οι πληρωμές της ΚAΠ θα πρέπει να επικεντρώνονται στις περιοχές όπου η γεωργία πλήττεται περισσότερο από τη φτώχεια.

Η μελέτη παροτρύνει τους διαμορφωτές πολιτικής της ΕΕ να παρακολουθούν στενά τον αντίκτυπο της στήριξης της ΚΑΠ, εστιάζοντας στα αποτελέσματα της στρατηγικής (ανάπτυξη, απασχόληση και μείωση της φτώχειας). Τέλος, η Παγκόσμια Τράπεζα συνιστά τη σύνδεση του συστήματος παρακολούθησης της ΚΑΠ με βασικούς γεωργοπεριβαλλοντικούς και κοινωνικοοικονομικούς δείκτες, καθώς και με δεδομένα τηλεπισκόπησης για τη χρήση γης.