των Νικόλαου Παπαδόπουλου, 
Κων/νου Ζάρπα, Γεωργίας Παπαδογιώργου, Εργαστήριο Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας, Σχολή Γεωπονικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Η χρήση προγνωστικών προτύπων (μαθηματικών ή/και απλουστευμένων εμπειρικών) για την περιγραφή της ανάπτυξης ποικιλόθερμων οργανισμών ξεπερνά τα 250 έτη. Στη φυτοπροστασία, πρότυπα άθροισης θερμοκρασιών (γνωστά ως μοντέλα ημεροβαθμών, degree day models) έχουν χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιούνται και σήμερα με αρκετά μεγάλη επιτυχία για την πρόβλεψη της φαινολογίας οργανισμών στόχων και την επίκαιρη εφαρμογή, συνήθως χημικών, επεμβάσεων καταπολέμησης.

Όσον αφορά τα έντομα εχθρούς των καλλιεργειών, η πρόβλεψη της εμφάνισης των ενηλίκων της πρώτης γενεάς αποτελεί τον στόχο της πλειονότητας των χρησιμοποιούμενων μοντέλων. Στην απλούστερη μορφή τους, τα μοντέλα ημεροβαθμών αθροίζουν θερμοκρασίες (μέθοδος θερμικής άθροισης) πάνω από το κατώτατο όριο ανάπτυξης (ουδός ανάπτυξης) για τον συγκεκριμένο εχθρό συνήθως μετά το πέρας μιας περιόδου εποχικής αδράνειας (σ.σ.: η ανάπτυξη των εντόμων και άλλων ποικιλόθερμων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος).

Η ευρεία υιοθέτηση των προγραμμάτων ολοκληρωμένης αντιμετώπισης τις τελευταίες δεκαετίες ανέδειξε τη σημασία των προγνωστικών μοντέλων για τη λήψη ορθών αποφάσεων φυτοπροστασίας. Τα σύγχρονα πρότυπα βασίζονται σε απαιτητικούς υπολογισμούς και χρησιμοποιούν επιπλέον παράγοντες (π.χ. δημογραφικά στοιχεία του οργανισμού-στόχου) και είναι πιο ακριβή στις προβλέψεις τους. Επιπλέον, τελευταία οι αποφάσεις φυτοπροστασίας δεν αφορούν μόνο χρονικές, αλλά και χωρικές προβλέψεις. Δηλαδή, δεν μας ενδιαφέρει μόνο να ξέρουμε πότε πρέπει να πάρουμε μια απόφαση φυτοπροστασίας (π.χ. εφαρμογή ψεκασμού), αλλά και πού συγκεκριμένα πρέπει να γίνει η επέμβαση αυτή.

Μείωση των εφαρμογών φυτοπροστασίας

Το ζητούμενο είναι η μείωση των εφαρμογών φυτοπροστασίας (ιδιαίτερα των χημικών επεμβάσεων) σε ελάχιστο αριθμό και χώρο αντιμετωπίζοντας επιτυχώς τον εχθρό-στόχο, ελαχιστοποιώντας την απώλεια της παραγωγής, το κόστος παραγωγής και τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, συμβάλλοντας έτσι στην αειφορία των αγροτικών οικοσυστημάτων.

Στην κατεύθυνση αυτή έχουν αναπτυχθεί και εφαρμόζονται με επιτυχία συστήματα/αλγόριθμοι λήψης αποφάσεων με στοιχεία εισαγωγής (inputs), μετεωρολογικά δεδομένα στο επίπεδο του αγρού, χωροχρονικά στοιχεία παγίδευσης εντόμων (time specific-spatial), καλλιεργητικά δεδομένα, περιβαλλοντικές μεταβλητές και οικονομικά στοιχεία και παράγωγα στοιχεία (outputs) την πρόβλεψη πληθυσμιακών εξάρσεων και την υποβοήθηση της λήψης απόφασης για το χρόνο και χώρο εφαρμογής των επεμβάσεων φυτοπροστασίας.

Οι παραπάνω αλγόριθμοι ενισχύονται από τη συνδρομή σύγχρονων τεχνολογικών επιτευγμάτων (π.χ. μετεωρολογικοί σταθμοί πολλών παραμέτρων, μεθοδολογίες γεωργίας ακριβείας, χρήση ελαφρών με επανδρωμένων πτητικών μέσων, λεπτομερείς χωρικές αναλύσεις) προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ακρίβειας εφαρμογής. Η επιτυχία της εφαρμογής των παραπάνω αλγορίθμων εξαρτάται από την ποιότητα των στοιχείων εισαγωγής, τα οποία πλέον πρέπει να αφορούν σε συγκεκριμένη περιοχή και όχι σε εθνικό η περιφερειακό επίπεδο.

Για παράδειγμα, και δεδομένης της μεγάλης σημασίας του μικροκλίματος, τα μετεωρολογικά δεδομένα εισαγωγής και παρακολούθησης των πληθυσμών των εντόμων πρέπει να αφορούν σε τοπικό επίπεδο αν όχι σε συγκεκριμένους αγρούς.